Nie jest tajemnicą, że zdecydowana większość obiektów, posiada swoje indywidualne wymagania. Zależą one od przeznaczenia danego budynku, czy też od indywidualnych preferencji Inwestora. I nie inaczej wygląda to w przypadku domu opieki społecznej. Jednego z większych budynku, który miałem okazję projektować w pierwszych miesiącach swojej kariery. Chociaż to, co zaskoczyło mnie wtedy najbardziej to fakt, że w obiekcie tym trzeba było zastosować termostatyczny zawór mieszający, o jakim nigdy wcześniej nie słyszałem…
Ale wszystko po kolei. Sytuacja, o której chciałbym Ci dzisiaj opowiedzieć wydarzyła się kilka miesięcy po tym, jak obroniłem swoją pracę dyplomową. W grę wchodził projekt budowlany oraz wykonawczy na potrzeby domu pomocy społecznej. Ale żeby tego było mało… cała inwestycja miała być realizowana zgodnie z prawem o zamówieniach publicznych. W związku z powyższym skłamałbym, gdybym Ci teraz powiedział, że nie robiło to na mnie najmniejszego wrażenia. Robiło i to ogromne! Chociaż prawdę powiedziawszy, z jednej strony byłem cholernie przestraszony, a z drugiej bardzo podekscytowany.
Teraz, kiedy wracam myślami do tamtego okresu to doskonale widzę, ilu nowych rzeczy się wtedy nauczyłem. Uczymy się całe życie i co do tego nie ma najmniejszych wątpliwości. Zresztą jak to kiedyś ktoś mądry powiedział, ten kto stoi w miejscu, ten tak naprawdę się cofa. Niemniej jednak, wszelkie badania wskazują jasno, że najwięcej wiedzy zdobywamy podczas pierwszych lat swojej pracy. Podczas okresu, gdzie tak naprawdę niewiele jeszcze umiemy i kiedy jesteśmy chłonni nowej wiedzy. Dlatego też, z perspektywy czasu cieszę się, że taki właśnie temat dostałem już na samym początku!
Ile powinna wynosić temperatura ciepłej wody użytkowej?
Zanim przejdziemy do dalszej części historii pozwól, że na chwilę się zatrzymamy. Spójrzmy na to, co mówią nam obowiązujące przepisy w zakresie temperatury ciepłej wody użytkowej. Jest to o tyle ważne, że jak się później okaże, to właśnie na ich podstawie, trzeba będzie zastosować termostatyczny zawór mieszający…
Oczywiście zacznijmy od jednego z najważniejszych aktów prawnych w naszej branży, czyli od Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 roku w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Zgodnie z tym Rozporządzeniem, temperatura c.w.u. powinna mieścić się w zakresie od 55°C do 60°C.
§ 120. 2. Instalacja wodociągowa ciepłej wody powinna umożliwiać uzyskanie w punktach czerpalnych wody o temperaturze nie niższej niż 55°C i nie wyższej niż 60°C.
Jednak na tym temat się nie kończy… Inaczej byłoby zbyt prosto. 🙂 Jeżeli zgłębimy Warunki Techniczne nieco bardziej i przejdziemy do działu dotyczącego bezpieczeństwa użytkowania obiektów budowlanych, będziemy mogli się dowiedzieć czegoś jeszcze…
§ 302. 4. W budynkach przeznaczonych na zbiorowy pobyt dzieci i osób niepełnosprawnych, w instalacji wody ciepłej powinny być stosowane termostatyczne zawory mieszające z ograniczeniem maksymalnej temperatury do 43°C, a w instalacjach prysznicowych do 38°C, zapobiegające poparzeniu.
I teraz się zastanówmy, czy dom pomocy społecznej jest budynkiem, w którym mogą przebywać osoby niepełnosprawne? Oczywiście, że tak. A w takim przypadku, nie tylko trzeba zapewnić tutaj nieco mniejszą temperaturę ciepłej wody użytkowej, ale również należy zastosować termostatyczny zawór mieszający.
Jak działa termostatyczny zawór mieszający do ciepłej wody użytkowej?
No dobra, ale skoro tyle mówimy o tym całym termostatycznym zaworze mieszającym, to odpowiedzmy sobie jeszcze na kolejne pytanie. Jak w ogóle działa takie urządzenie, jeżeli za przykład weźmiemy sobie np. zawór Honeywell TM50? A wbrew pozorom, zasada jego działania jest bardzo prosta, o czym może świadczyć poniższy rysunek. 🙂
1 – termostatyczny zawór mieszający
Ponieważ, jak sama nazwa wskazuje, jest to zawór mieszający, to naturalnie łączy on ze sobą dwa strumienie wody użytkowej. Zazwyczaj, z jednej strony podłącza się do niego przewód doprowadzający wodę zimną, a z drugiej, wodę ciepłą. W rezultacie, po zmieszaniu obydwu tych strumieni, możemy otrzymać wodę o temperaturze zgodnej z nastawą takiego urządzenia. A jest to możliwe dlatego, że zawór taki działa jak najzwyklejszy w świecie zawór termostatyczny (współpracujący z odpowiednią głowicą termostatyczną), o czym również świadczy jego nazwa.
A jak działa zawór termostatyczny? Zacznijmy od tego, że termostatyczny zawór mieszający, o jakim tutaj mówimy, posiada w środku trzpień, który reguluje proporcje wody ciepłej oraz zimnej. Trzpień ten jest sterowany przy pomocy pewnego elementu, który charakteryzuje się bardzo dużą rozszerzalnością cieplną. W praktyce oznacza to, że każda zmiana temperatury będzie skutkować jego szybkim zwiększeniem lub też zmniejszeniem objętości.
W rezultacie, kiedy temperatura strumienia wody wypływającej z takiego zaworu będzie mniejsza od jego nastawy, trzpień ten automatycznie dopuści większa ilość wody gorącej i odwrotnie. I dlatego właśnie, zawór taki może działać automatycznie, wykorzystując jedynie naturalne prawa fizyki. Prawda, że ciekawe? 🙂
Termostatyczny zawór mieszający, a dezynfekcja termiczna…
Powróćmy jeszcze do Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 roku w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, które jest potocznie nazywane Warunkami Technicznymi.
§ 120. 2a. Instalacja wodociągowa ciepłej wody powinna umożliwiać przeprowadzanie ciągłej lub okresowej dezynfekcji metodą chemiczną lub fizyczną (w tym okresowe stosowanie metody dezynfekcji cieplnej), bez obniżania trwałości instalacji i zastosowanych w niej wyrobów. Do przeprowadzenia dezynfekcji cieplnej niezbędne jest zapewnienie uzyskania w punktach czerpalnych temperatury wody nie niższej niż 70°C i nie wyższej niż 80°C.
I tak jak widzisz, zgodnie z powyższym zapisem, instalacja c.w.u. powinna umożliwiać przeprowadzenie dezynfekcji cieplnej, przy temperaturze wody na poziomie co najmniej 70°C. No dobra, ale jaki jest w ogóle jej cel? Jej głównym celem jest pozbycie się wszelkich bakterii oraz drobnoustrojów, które krążą w instalacji, na czele z tzw. bakteriami Legionella.
Ale to nie wszystko. Tak naprawdę, to w tym właśnie miejscu pojawił się pierwszy, większy problem, jaki musiałem rozwiązać. I zapewniam Cię, że nie ostatni… Problem ten związany był z termostatycznym zaworem mieszającym, który chciałem zastosować. Problem polegał na tym, że zawór ten umożliwiał regulację temperatury na wylocie w zakresie od 30°C do 60°C. Zatem, tak jak pewnie się już domyślasz, zacząłem się zastanawiać, w jaki sposób mogę uzyskać tam temperaturę na poziomie co najmniej 70°C…
Czym są bakterie Legionella?
Pozwól, że w tym miejscu się na chwilę zatrzymamy, a następnie odpowiemy sobie na pytanie, czym tak naprawdę są bakterie Legionelli. A są to bakterie, które bardzo lubią wilgotne i ciemne przestrzenie. Co więcej, optymalna temperatura, która sprzyja ich rozwojowi zawiera się w przedziale od 20°C do 45°C. W związku z powyższym, od razu możemy zauważyć, że w instalacjach zimnej wody użytkowej, gdzie temperatura wynosi ok. 10°C, organizmy takie nie powinny się rozmnażać.
Przejdźmy teraz do kolejnego pytania. Czy bakterie Legionelli zagrażają ludzkiemu zdrowiu oraz życiu? Niestety, ale tak. Bakterie takie mogą powodować ciężkie zapalenie płuc, zwane legionellozą, której śmiertelność wynosi ok. 20%. W związku z powyższym nie można o nich zapominać, ani tym bardziej ich lekceważyć. Zwłaszcza jeżeli w grę wchodzą takie obiekty jak szpitale czy domy pomocy społecznej, gdzie często przebywają ludzie chorzy.
No dobra, ale skoro bakterie takie stanowią większe zagrożenie dla ludzi chorych czy w podeszłym wieku, to czy obowiązujące przepisy w jakikolwiek sposób to uwzględniają. Jasne, że tak! 🙂 Chociaż akurat w tym przypadku musimy zajrzeć do Załącznika nr 5 Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 7 grudnia 2017 roku w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi.
Zgodnie z wyżej wymienionym aktem prawnym, w obiektach świadczących działalność leczniczą dla pacjentów o obniżonej odporności, ilość bakterii Legionella nie powinna przekraczać 50 jtk w 1000 ml ciepłej wody użytkowej. A jak to wygląda w przypadku innych obiektów leczniczych? Tam ilość bakterii nie powinna być większa od 100 jtk, ale już nie w 1000 ml, ale jedynie w 100 ml ciepłej wody użytkowej.
Termostatyczny zawór mieszający, a dezynfekcja termiczna…
Powiedziałem Ci wcześniej, że jednym z problemów, którym musiałem stawić czoła było uzyskanie wody o temperaturze przekraczającej maksymalną nastawę termostatycznego zaworu mieszającego na jego wylocie. Jednak wbrew pozorom, problem ten wcale nie był tak ciężki do rozwiązania. Nawet dla żółtodzioba, którym z całą pewnością wtedy byłem. I chyba w niektórych przypadkach nadal jestem. 🙂
Ok, zatem jak go rozwiązałem? Zaprojektowałem zwykły by-pass, który pozwalał ominąć termostatyczny zawór mieszający. Jednak, aby wszystko tutaj działało prawidłowo, zarówno na tym obejściu, jak też i bezpośrednio przed oraz za samym zaworem, musiały się jeszcze znaleźć zawory odcinające. Schemat takiego rozwiązania przedstawia poniższy rysunek.
1 – termostatyczny zawór mieszający; 2 – zawór odcinający
Oczywiście podczas normalnej pracy instalacji, zawór odcinający zlokalizowany na by-passie pozostawał zamknięty. Jednak z chwilą, kiedy konieczne było przeprowadzenie dezynfekcji termicznej, zawór ten należało otworzyć, a dwa pozostałe urządzenia, znajdujące się bezpośrednio przed oraz za termostatycznym zaworem mieszającym, należało zamknąć. Dzięki temu możliwe było uzyskanie w instalacji wody o temperaturze przekraczającej 60°C.
Ponieważ życie biegnie do przodu, technologie się rozwijają, obecnie stosowanie takiego rozwiązania już wcale nie jest konieczne. Obecnie można wykorzystać np. termostatyczny zawór mieszający Caleffi Legioflow, który posiada wbudowany by-pass. Jednak w momencie kiedy zajmowałem się projektem instalacji sanitarnych dla domu pomocy społecznej to takiego zaworu nie było. A może po prostu był, tylko ja go nie potrafiłem znaleźć? 🙂
Czy termostatyczny zawór mieszający był jedynym problem?
Powiedziałem Ci jak rozwiązałem problem, związany z uzyskaniem temperatury ciepłej wody użytkowej w instalacji na poziomie wyższym, niż to umożliwiał termostatyczny zawór mieszający. Jednak oczywiście nie był to jedyny problem, który mnie spotkał podczas tego projektu. Tak naprawdę było ich o wiele, wiele więcej. Dlatego też chciałbym Ci teraz powiedzieć o jeszcze jednej rzeczy, którą również trzeba było tutaj przemyśleć…
Chodziło o dezynfekcję termiczną, a mówiąc bardziej precyzyjnie o to, jak miała być przeprowadzana. Zauważ, że w domu pomocy społecznej przebywają zazwyczaj osoby starsze, które czasami mają problemy z poruszaniem się. Dlatego też wyobraź sobie sytuację, że taka właśnie osoba bierze prysznic i nagle, z baterii zaczyna jej lecieć woda o temperaturze 70°C. Oczywiście byłoby to niedopuszczalne! Co więcej, w takim przypadku zastosowany termostatyczny zawór mieszający mijałby się z celem.
Jednak pozwól, że rozwiązanie tego problemu wyślę Ci już bezpośrednio na Twojego maila. Oczywiście jeżeli jesteś zapisany do mojej listy mailowej. A jeżeli jeszcze Cię na niej nie ma, to możesz się do niej zapisać przy pomocy poniższego formularza.
Pamiętaj, że lista ta służy mi tylko po to, aby dostarczyć Ci maksymalną ilość dodatkowej wiedzy, której nie publikuję na blogu. Nie otrzymasz ode mnie żadnych reklam, ani tym bardziej nikomu nie udostępnię Twojego adresu e-mail więc możesz być o jego bezpieczeństwo całkowicie spokojny.
Czy dezynfekcja termiczna rzeczywiście jest skuteczna?
Ponieważ tyle mówimy o tej dezynfekcji termicznej, która wbrew pozorom nie jest jedyną metodą walki z bakteriami Legionella, odpowiedzmy sobie jeszcze na pytanie, czy jest ona w ogóle skuteczna. Ale zacznijmy od wyjaśnienia, jak dana temperatura wody wpływa na takie właśnie bakterie.
Już wcześniej Ci powiedziałem, że optymalną temperaturą dla rozwoju bakterii Legionella jest temperatura w zakresie od 20°C do 45°C. A co się stanie w temperaturze wyższej? Zgodnie z wszelkimi badaniami, w temperaturze na poziomie 50°C, po 2 godzinach zginie ok. 90% takich bakterii. Następnie, w temperaturze 60°C również zginie ok. 90% bakterii Legionella, ale już nie po 2 godzinach, ale po zaledwie 2 minutach! I w końcu, jeśli te bakterie będą miały styczność z wodą o temperaturze 70°C to zginą w mgnieniu oka. Tak to przynajmniej wygląda wg badań laboratoryjnych.
Jednak doświadczenia przeprowadzane już nie w laboratoriach, ale na rzeczywistych instalacjach pokazują nieco inny punkt widzenia. Niestety, ale w zdecydowanej większości przypadków stwierdzono, że dezynfekcja termiczna nie zdaje egzaminu. Co więcej, nawet jeśli bakterie Legionella zostały wyeliminowane z instalacji, to po tygodniu powracały do ok. 10%, a po miesiącu do ok. 40%.
Co więcej, musisz również wiedzieć, że stosowanie dezynfekcji termicznej nie należy do najtańszych czynności i nie zawsze jest możliwe do przeprowadzenia. Chociaż dotyczy to przede wszystkim starych obiektów. Dlaczego? Ponieważ proces taki wymaga uzyskania temperatury ciepłej wody użytkowej na poziomie min. 70°C, a w starych obiektach, baterie czerpalne często nie są przygotowane do pracy z czynnikiem o tak wysokiej temperaturze. Inna sprawa, że stan izolacji przewodów w takich budynkach często również pozostawia sporo do życzenia, przez co przepływająca w przewodach woda szybko może się ochładzać.
Podsumowanie
I tym właśnie sposobem dobrnęliśmy do końca artykułu. Poznałeś tutaj historię jednego z moich pierwszych, większych tematów. Projektu, który pierwotnie z jednej strony mnie przestraszył, a z drugiej ucieszył. Oraz w końcu projektu, który sprawił mi ogromną satysfakcję w momencie jego ukończenia oraz uruchomienia!
To właśnie tutaj, po raz pierwszy usłyszałem o bakteriach Legionella, dezynfekcji termicznej czy też po raz pierwszy zastosowałem termostatyczny zawór mieszający. Także tak jak możesz się domyślać, był to projekt, który naprawdę wiele mnie nauczył. I chociaż w tym artykule wspomniałem Ci jedynie o kilku z tych rzeczy, to wierz mi, że było ich tutaj o wiele więcej. 🙂
